20 zł Pięć wieków Reformacji w Polsce

Pięć wieków Reformacji w Polsce
31 X 1517 r. augustianin Marcin Luter ogłosił dziewięćdziesiąt pięć tez skierowanych przeciw handlowi odpustami. Wydarzenie to przyjmuje się za symboliczny początek reformacji, która szybko rozprzestrzeniała się w Europie. W Polsce i na Litwie luteranizm zadomowił się w pierwszej połowie XVI w., nieco później – kalwinizm oraz wyznanie Braci Czeskich. W latach 60. tegoż wieku z polskiego kalwinizmu wyodrębnili się Bracia Polscy. Pokojowe współżycie różnych wyznań miało w państwie polsko-litewskim długą tradycję. Swobodą wyznaniową cieszyli się prawosławni i Żydzi, a na Litwie także Tatarzy i Karaimi. Ostatni Jagiellonowie próbowali zahamować ekspansję protestantyzmu, ale ich edykty nie były przestrzegane. Sami władcy przyczynili się zresztą pośrednio do zakorzenienia luteranizmu w naszej czę- ści Europy – Zygmunt I zatwierdził przekształcenie państwa krzyżackiego w księstwo luterańskie, a Zygmunt August zaakceptował powstanie luterańskiej Kurlandii. W drugiej połowie XVI w. Polska była oazą pokoju religijnego, a wśród elit szlacheckich przeważał protestantyzm. Dopiero bezpotomna śmierć Zygmunta Augusta i konieczność wyboru monarchy skłoniła szlachtę do zabezpieczenia Rzeczpospolitej przed konfliktami religijnymi. Na awersie jubileuszowej monety znajduje się fragment tekstu tzw. konfederacji warszawskiej, zawiązanej w styczniu 1573 r. na sejmie konwokacyjnym. Kilka artyku- łów tego aktu poświęcono zapewnieniu swobód religijnych dla wyznań chrześcijań- skich. Odtąd nie było możliwe stosowanie przemocy ani zmuszanie do zmiany wiary. Na rewersie jubileuszowej monety umieszczono podobiznę biskupa luterańskiego Juliusza Burschego z komandorią Orderu Polonia Restituta, osoby wyjątkowo zasłu- żonej dla Polski. Wiosną 1919 r. uczestniczył w konferencji pokojowej w Paryżu jako ekspert polski do spraw Śląska Cieszyńskiego i Prus Wschodnich. W latach 1919–1920 kierował polskim komitetem plebiscytowym na Warmii. Przywiązanie do polskości było powodem jego męczeń- skiej śmierci w berlińskim więzieniu na Moabicie w lutym 1942 roku. prof. Edward Opaliński